Učešće žena na tržištu rada

nov 4, 2015 | Nekategorisano

Osim toga što bez učešća žena u radnoj snazi jedne zemlje nema stvarnog ekonomskog napretka i rasta, ekonomska emancipacija žena se smatra i preduvjetom za ravnopravnost spolova. U Bosni i Hercegovini, a i u Federaciji Bosne i Hercegovine, na tržištu rada već niz godina ima manje žena nego muškaraca i, prema izvještajima, ta stopa je među najnižim u regiji. Kad je riječ o posmatranom periodu, u Federaciji BiH 2010. godine bilo je ukupno 438.949 zaposlenih osoba, od toga 266.731 žena (39,2%). Podaci o broju zaposlenih žena i muškaraca u svim kantonima FBiH, također, pokazuju da žene manje učestvuju na tržištu rada u odnosu na muškarce, u rasponima od 35,0% (Tuzlanski kanton) do 43,9% (Kanton Sarajevo). Prateći trendove, možemo vidjeti i to da se stopa ukupne zaposlenosti nije mnogo promijenila u posmatranom periodu i da je učešće žena, uglavnom, ostalo na oko 40%.

Iz sljedeće tabele vidimo stanje zaposlenosti po kantonima FBiH za 2010. god.:

Nivo  

Godina

 Ukupno Muškarci Žene M% Ž%
FBiH 2010. 438.949 266.731 172.218 60,77 39,23
BPK 2010. 5.108 2.922 2.186 57,20 42,80
HNK 2010. 44.041 25.424 18.617 57,73 42,27
KS 2010. 126.546 70.904 55.642 56,03 43,97
K10 2010. 9.568 6.015 3.553 62,87 37,13
PK 2010. 5.345 3.074 2.271 57,51 42,49
SBK 2010. 38.884 23.603 15.281 60,70 39,30
TK 2010. 82.636 53.655 28.981 64,93 35,07
USK 2010. 33.067 19.348 13.719 58,51 41,49
ZDK 2010. 69.424 44.308 25.116 63,82 36,18
ZHK 2010. 16.330 9.478 6.852 58,04 41,96

Tabela 37 Zaposlenost po kantonima FBiH za 2010. godinu

Naredne, 2011. godine podaci pokazuju sljedeće:

Nivo Godina Ukupno Muškarci Žene M% Ž%
FBiH 2011. 440.747 266.983  173.764 60,58 39,42
BPK 2011. 5.541 3.183  2.358 57,44 42,56
HNK 2011. 44.167 25.436  18.731 57,59 42,41
KS 2011. 126.068 70.504  55.564 55,93 44,07
K10 2011. 9.658 6.006  3.652 62,19 37,81
PK 2011. 5.619 3.262  2.357 58,05 41,95
SBK 2011. 38.868 23.402  15.466 60,21 39,79
TK 2011. 82.946 53.441  29.505 64,43 35,57
USK 2011. 32.594 19.062  13.532 58,48 41,52
ZDK 2011. 70.926 45.192  25.734 63,72 36,28
ZHK 2011. 16.211 9.346  6.865 57,65 42,35

Tabela 38 Zaposlenost po kantonima FBiH za 2011. godinu

U 2012. godini podaci pokazuju sljedeće:

Nivo Godina Ukupno Muškarci Žene M% Ž%
FBiH 2012. 437.331 263.882 173.449 60,34 39,66
BPK 2012. 6.036 3.377 2.659 55,95 44,05
HNK 2012. 45.442 26.242 19.200 57,75 42,25
KS 2012. 126.265 70.784 55.481 56,06 43,94
K10 2012. 9.569 5.820 3.749 60,82 39,18
PK 2012. 5.739 3.329 2.410 58,01 41,99
SBK 2012. 38.719 23.227 15.492 59,99 40,01
TK 2012. 80.767 51.805 28.962 64,14 35,86
USK 2012. 31.683 18.496 13.187 58,38 41,62
ZDK 2012. 68.649 43.240 25.409 62,99 37,01
ZHK 2012. 16.462 9.562 6.900 58,09 41,91

Tabela 39 Zaposlenost po kantonima FBiH za 2012. godinu

z1Graf 26 Zaposlenost u FBiH u odnosu na spol 2010 – 2012

Iz analize trenda nezaposlenosti za period od 2010. do 2012. godine na nivou FBiH vidimo blagi rast ukupne nezaposlenosti, kao i nezaposlenosti žena na nivou FBiH. To se, svakako, može pripisati posljedicama globalne ekonomske krize i nepovoljnim privrednim prilikama u FBiH. Broj nezaposlenih žena u Federaciji BiH u 2012. godini bio je 197.642, što je više za 6.861 ili 3,4% u odnosu na prethodnu godinu. Prema podacima iz Federalnog zavoda za zapošljavanje, nivo nezaposlenosti žena u FBiH se povećao za 3,09% u drugoj polovini 2012. godine, tj. gotovo 6.000 žena je ostalo bez posla za samo šest mjeseci u FBiH. Učešće žena u nezaposlenosti je konstantno veće u odnosu na muškarce na nivou FBiH. Međutim, u kantonima vidimo zanimljive razlike, posebno imajući u vidu da u nekim kantonima bilježimo i pad nezaposlenosti, što bi bilo potrebno dodatno istražiti[1]. Naime, podaci na nivou kantona pokazuju da u pet kantona ima više nezaposlenih muškaraca nego žena (Kanton 10, Posavski kanton, Srednjobosanski kanton, Unsko-sanski kanton i Zeničko-dobojski kanton), a u Kantonu Sarajevo je 60,4% nezaposlenih žena u odnosu na muškarce.

Nivo Godina Ukupno Muškarci Žene M% Ž%  
FBiH 2010 364.929 177.979 186.950 48,77 51,23
BPK 2010 4.254 2.004 2.250 47,11 52,89
HNK 2010 29.822 14.569 15.253 48,85 51,15
KS 2010 68.907 27.234 41.673 39,52 60,48
K10 2010 8.698 4.533 4.165 52,12 47,88
PK 2010 5.645 3.372 2.273 59,73 40,27
SBK 2010 38.237 21.159 17.078 55,34 44,66
TK 2010 92.037 45.324 46.713 49,25 50,75
USK 2010 40.954 21.248 19.706 51,88 48,12
ZDK 2010 67.153 34.324 32.829 51,11 48,89
ZHK 2010 9.222 4.212 5.010 45,67 54,33

Tabela 40 Nezaposlenost u FBiH u odnosu na spol 2010. godina

U 2011. godini nisu zabilježene veće promjene:

Nivo Godina Ukupno Muškarci Žene M% Ž%  
FBiH 2011 371.090 180.309 190.781 48,59 51,41
BPK 2011 3.855 1.771 2.084 45,94 54,06
HNK 2011 29.885 14.364 15.521 48,06 51,94
KS 2011 69.842 27.822 42.020 39,84 60,16
K10 2011 8.803 4.536 4.267 51,53 48,47
PK 2011 5.544 3.179 2.365 57,34 42,66
SBK 2011 39.030 21.581 17.449 55,29 44,71
TK 2011 95.194 46.743 48.451 49,10 50,90
USK 2011 42.726 22.261 20.465 52,10 47,90
ZDK 2011 66.931 33.858 33.073 50,59 49,41
ZHK 2011 9.280 4.194 5.086 45,19 54,81

Tabela 41 Nezaposlenost u FBiH u odnosu na spol 2011. godina

Kao ni u 2012. godini:

Nivo Godina Ukupno Muškarci Žene M% Ž%  
FBiH 2012 384.852 187.210 197.642 48,64 51,36
BPK 2012 3.637 1.689 1.948 46,44 53,56
HNK 2012 31.363 15.133 16.230 48,25 51,75
KS 2012 73.018 29.337 43.681 40,18 59,82
K10 2012 8.900 4.557 4.343 51,20 48,80
PK 2012 5.602 3.150 2.452 56,23 43,77
SBK 2012 40.356 22.270 18.086 55,18 44,82
TK 2012 98.289 48.258 50.031 49,10 50,90
USK 2012 44.734 23.309 21.425 52,11 47,89
ZDK 2012 69.212 35.170 34.042 50,81 49,19
ZHK 2012 9.741 4.337 5.404 44,52 55,48

Tabela 42 Nezaposlenost u FBiH u odnosu na spol 2012. godina

Na osnovu navedenih podataka vidimo da je stopa nezaposlenosti u FBiH veoma visoka. Međutim, moramo imati u vidu da se ovi podaci odnose na osobe registrirane u službama za zapošljavanje, što ne daje stvarnu sliku nezaposlenosti.

Naime, u FBiH rad u „sivoj ekonomiji“ još uvijek je veoma izražen, a u službe za zapošljavanje se registriraju i osobe radi ostvarivanja određenih prava (naknade za slučaj nezaposlenosti, zdravstveno osiguranje, a u nekim slučajevima i radnog staža) koje nisu stvarni tražioci zaposlenja. Primjenom metodologije preciznijeg određivanja stvarnih nezaposlenih, odnosno neaktivnih osoba putem provođenja godišnje ankete o radnoj snazi kojom se radno stanovništvo posmatra kao ekonomski aktivno – zaposleno i nezaposleno (koje traži posao) i ekonomski neaktivno – duže nezaposleno, koje ne traži posao ili je obeshrabreno da traži posao, na tržištu rada Federacije BiH u posmatranim godinama (2010-2012) dolazi se do sljedećih podataka:

  Ukupno Muškarci Žene
2010. 2011. 2012. 2010. 2011. 2012. 2010. 2011. 2012.
Ukupno stanovništvo 1.999 1.943 1.955 983 955 956 1.016 988 1.000
Radno sposobno stanovništvo 1.643 1.611 1.633 797 783 788 845 828 844
Radna snaga 705 678 693 448 431 440 257 247 252
Zaposleni 500 480 490 326 312 318 174 168 171
Nezaposleni 205 198 203 122 119 122 83 79 81
Neaktivni 937 933 940 349 352 348 588 581 592
Stope (%)
Stopa aktivnosti 42,9 42,1 42,4 56,2 55 55,9 30,4 29,9 29,9
Stopa zaposlenosti 30,4 29,8 30 40,9 39,9 30 20,6 203 203
Stopa nezaposlenosti 29,1 29,2 29,4 27,3 27,6 29,4 32,3 32,2 32,2

Tabela 43 Karakteristike stanovništva po djelatnosti i spolu – FBiH

Iz ove tabele vidimo da je učešće i žena i muškaraca u radnoj snazi manje 2012. godine nego 2010, ali neznatno veće u odnosu na 2011. godinu. Kad je riječ o učešću žena u radno sposobnom stanovništvu u posmatranom periodu, ono je veće od učešća muškaraca (51% 2010. i 2012. godine), ali je njihovo učešće u radnoj snazi znatno manje od muškaraca (oko 36%)[2]. Ovaj podatak treba posmatrati ne samo zbog utvrđivanja razlike u zastupljenosti žena i muškaraca na tržištu rada nego i zbog razlike u njihovom učešću u ukupnom radno sposobnom stanovništvu. Kada, dalje, gledamo broj muškaraca i žena aktivnih na tržištu rada, vidimo da je on mnogo manji od broja neaktivnih muškaraca i žena (onih koji ne rade i ne traže posao)[3]. Vidimo da se u posljednjoj posmatranoj godini broj neaktivnih žena povećava, a broj neaktivnih muškaraca smanjuje. U procentima, stopa aktivnosti žena u tri posmatrane godine iznosi 30,4%, 29,8% i 29,9%, a stopa nezaposlenosti je 32,3%, 32,1% i 32,2%. Kod muškaraca stopa aktivnosti u tri posmatrane godine iznosi 56,2%, 55,0% i 55,9%, a stopa zaposlenosti 40,9%, 39,9% i 40,4%.

Ako ove podatke za Federaciju BiH uporedimo sa podacima o nezaposlenosti Svjetske banke za Bosnu i Hercegovinu i prosjek Evropske unije, vidimo da je nezaposlenost u FBiH, a i u cijeloj BiH, u odnosu na zemlje Evropske unije izuzetno visoka, te da ima tendenciju rasta, a pri tome veći procenat nezaposlenih otpada na žene u sve tri posmatrane grupe. Dakle, u FBiH ima gotovo tri puta više nezaposlenih žena i muškaraca nego u zemljama Evropske unije.

% Radne snage 2010 2011 2012
FBiH – žene (% ženske radne snage) 32,3 32,1 32,2  
FBiH – muškarci (% muške radne snage) 27,3 27,6 27,7  
BiH – žene (% ženske radne snage) 30,00 29,90 30,80  
BiH – muškarci (% muške radne snage) 25,60 26,00 26,40  
EU – žene (% ženske radne snage) 9,49 9,63 10,42  
EU – muškarci (% muške radne snage) 9,56 9,48 10,36  

Tabela 44 Radna snaga u odnosu na spol – FBiH/BiH/EU

Struktura nezaposlenih žena prema stručnoj spremi može se, također, ocijeniti kao nepovoljna. Naime, trendovi pokazuju da je u periodu od 2010. do 2012. godine najviše bilo nezaposlenih žena bez kvalifikacija (oko 54,3%), zatim, sa srednjom stručnom spremom (oko 60%) i KV i VKV stručne spreme (oko 40%), ali izuzetno visok stepen žena među nezaposlenim ima i visoku stručnu spremu (oko 65%).

  2010 2011 2012
  Ukupno Žena % Ukupno Žena % Ukupno Žena %
Broj nezaposlenih osoba 364.929 51,23 371.090 51,41 384.852 51,36
Nekvalificirani 117.544 54,09 118.798 54,43 118.903 54,55
Polukvalificirani i niža stručna sprema 11.887 42,96 9.302 39,67 9.248 39,72
Kvalificirani i visokokvalificirani 129.186 40,69 129.699 40,71 133.380 40,41
Srednja stručna sprema 86.739 60,97 89.947 60,25 95.486 59,55
Viša stručna sprema 4.610 64,43 4.934 64,63 5.201 64,45
Visoka stručna sprema 14.963 65,82 18.410 66,54 22.634 66,25

Tabela 45 Nezaposleni u odnosu na stručnu spremu

Kad je riječ o stepenu obrazovanosti ženske radne snage u FBiH, pregled stanja za tri posmatrane godine (2010, 2011. i 2012) pokazuje da je i dalje najviše žena sa završenom osnovnom školom ili manjim stepenom, oko 53%, a muškaraca sa ovim stepenom je oko 29%. Završenu srednju školu ima 39% žena, a čak 60% muškaraca. Fakultetsko obrazovanje ima svega 8% žena, a muškaraca sa fakultetskim obrazovanjem, svih stepena, neznatno je više u ukupnoj radnoj snazi – 10 %. Ovi podaci ukazuju na to da je i dalje struktura radne snage ukupno, a posebno žena, veoma nepovoljna sa vrlo malim brojem visoko obrazovanog kadra. Stoga ne čudi da među nezaposlenim ženama, također, preovladavaju one sa osnovnom školom ili manjim stepenom obrazovanja. Međutim, činjenica da je, također, veliki broj nezaposlenih žena sa srednjim, ali i visokim obrazovanjem, ukazuje na potrebu mnogo veće povezanosti obrazovnog sistema i tržišta rada.

Prema dobnoj strukturi, analiza pokazuje najveću stopu nezaposlenosti u starosnoj grupi od 25 do 29 godina, čak 15,3%, od toga je 55,9% žena. Naime, u odnosu na ukupan broj, čak 8,5% mladih žena u dobi od 25 do 29 godina je nezaposleno. Slična je situacija sa nezaposlenošću žena u starosnoj grupi od 40 do 44 i na nivou FBiH i kantona. Ovo nam govori o nemogućnosti države da osigura punu zaposlenost stanovništva, naročito žena, u najproduktivnijem radnom dobu.

  Ukupno 15-19 20-24 25-29 30- 34 35-39 40-44 45-49 50-54 55-59 60 i više
FBiH Ukupno 371.090 16.544 54.325 56.865 47.071 44.458 42.963 42012 35176 23051 8625
Žena 190.781 7.489 26.917 31.796 26.538 24.160 23.321 21846 16414 9339 2961
BPK Ukupno 3.855 129 444 498 413 439 506 539 506 298 83
Žena 2.084 49 220 283 241 264 290 300 264 140 33
HNK Ukupno 29.885 1.078 4.107 4.603 3.809 3.245 3.314 3496 3190 2217 826
Žena 15.521 372 1.828 2.522 2.107 1.824 1.879 1960 1634 1032 363
KS Ukupno 69.842 2.095 8.710 11.494 9.413 7.721 7.383 7938 7767 5364 1957
Žena 42.020 880 4.333 6.869 6.103 5.081 4.783 4961 4735 3140 1135
K10 Ukupno 8.803 320 1.241 1.174 895 998 1.206 1058 925 662 324
Žena 4.267 134 607 632 508 528 621 489 389 257 102
PK Ukupno 5.544 209 683 573 409 595 820 828 671 488 268
Žena 2.365 109 337 313 233 278 346 336 219 142 52
SBK Ukupno 39.030 1.057 5.120 6.625 5.142 5.141 5.059 4545 3534 2120 687
Žena 17.449 565 2.363 3.370 2.571 2.246 2.471 1853 1190 631 189
TK Ukupno 95.194 4.996 14.862 14.357 12.818 12.121 11.104 10387 7700 4882 1967
Žena 48.451 2.317 7.693 8.017 7.400 6.837 5.969 5298 3153 1375 392
USK Ukupno 42.726 2.485 6.746 6.097 5.119 5.191 4.983 4621 3920 2580 984
Žena 20.465 1.113 3.353 3.318 2.578 2.559 2.481 2193 1643 970 257
ZDK Ukupno 66.931 3.690 10.874 10.016 8.167 8.040 7.446 7388 6060 3908 1342
Žena 33.073 1.751 5.393 5.614 4.271 3.986 3.809 3762 2703 1421 363
ZHK Ukupno 9.280 485 1.538 1.428 886 967 1.142 1212 903 532 187
Žena 5.086 199 790 858 526 557 672 694 484 231 75

Tabela 46 Nezaposleni prema intervalima starosti po kantonima (decembar 2011)

Dalje, analiza pokazuje neiskorištenost radne snage mladih koji imaju visoko obrazovanje, što ukazuje na velike poteškoće u prelasku iz obrazovanja na tržište rada. Stopa aktivnosti mladih (15 – 24 godine) u FBiH u ovom periodu iznosila je oko 30%, što je u poređenju sa prosjekom zemalja članica EU manja za gotovo 10%, odnosno za gotovo 2% niža je od stope aktivnosti mladih u Hrvatskoj i za 5,7% niža od one u Sloveniji. Razlika u stopi aktivnosti mladih muškaraca i žena koja iznosi 15,6% u korist muškaraca veća je nego u bilo kojoj zemlji članici EU. Prosječna razlika stope aktivnosti između muškaraca i žena u zemljama članicama EU iznosi 5,8%[4].

z2

Graf 27 Stopa aktivnosti mladih u EU i FBiH

z3

Graf 28 Stopa aktivnosti mladih u EU i FBiH u odnosu na spol

Ova analiza još jednom je potvrdila prisustvo trenda povećanog rada sa nepunim radnim vremenom, koji je proizvod kako globalne ekonomske krize, tako i općenitog smanjenja broja radnih mjesta usljed velikog slabljenja proizvodnog sektora. Poređenja radi, u Evropskoj uniji žene se češće zapošljavaju na kraće od punog radnog vremena nego muškarci, pa, tako, od svih zaposlenih muškaraca 2012. godine 8,4% je radilo kraće od punog radnog vremena u poređenju sa 32,1% žena koje nisu radile puno radno vrijeme. Nedobrovoljni prelazak na takav radni angažman porastao je među cijelim stanovništvom 2012. godine, ali je češća pojava među muškarcima (39% radnika s nepunim radnim vremenom) nego među ženama (24%). U Evropskoj uniji je za žene rad na pola radnog vremena češće njihov izbor.

Kad je riječ o Federaciji BiH, podaci, također, pokazuju da gotovo dvostruko više žena radi kraće od punog radnog vremena, te da se taj trend naglo povećao u 2012. godini i za muškarce i za žene. Tako je 9,6% muškaraca 2010, 10,1% 2011. i čak 18,2% 2012. godine radilo nepuno radno vrijeme, a žena 14,0% 2010, 8,9% 2011. i 21,0% 2012. godine. To je posebno izraženo u poljoprivrednoj djelatnosti, gdje je značajno više žena radilo kraće od punog radnog vremena (2010. godine čak 24% i 2012. godine 14%). U uslužnim djelatnostima imamo gotovo izjednačenu zaposlenost na puno radno vrijeme muškaraca i žena, ali samo za oko 1% veću zaposlenost na kraće radno vrijeme žena u odnosu na muškarce kroz sve tri posmatrane godine sa rastućim trendom i velikim skokom u 2012. godini (sa 5,7% 2011. na 15,7% 2012. za muškarce, odnosno 5,3% 2011. na 16,3% 2012. za žene).

  Ukupno % Muškarci % Žene %
2010. 2011. 2012. 2010. 2011. 2012. 2010. 2011. 2012.
Ukupno 100 100 100 100 100 100 100 100 100
Puno radno vrijeme 88,9 90,3 80,8 90,4 89,9 81,8 86 91,1 79
Kraće od punog radnog vremena 11,1 9,7 19,2 9,6 10,1 18,2 14 8,9 21
Poljoprivredne djelatnosti                  
Puno radno vrijeme 47,6 58,3 59,9 57,9 61,3 65,5 33,5 51,4 51,6
Kraće od punog radnog vremena 52,4 41,7 40,1 42,1 38,7 34,5 66,5 48,6 48,4
Nepoljoprivredne djelatnosti                  
Puno radno vrijeme 94 93,7 84,2 93,6 98,9 83,9 96,2 96,8 85,6
Kraće od punog radnog vremena 6 6.3 15,8 6,4 7,1 16,1     13,4
Uslužne djelatnosti                  
Puno radno vrijeme 95 94,6 84 95,1 94,3 84,3 94,7 94,9 83,7
Kraće od punog radnog vremena 5 5,4 16 4,9 5,7 15,7 5,3 5,1 16,3

Tabela 47 Zaposleni s punim i kraćim od punog radnog vremena po grupama područja djelatnosti i spolu – FBiH

Iz prethodne analize možemo zaključiti da postoji jaz između žena i muškaraca u Federaciji BiH u posmatranom periodu i u pogledu plaća, u ukupnim iznosima, iako se zakonom zabranjuje diskriminacija po osnovu spola ,i u isplati plaća. Međutim, za rad kraći od punog radnog vremena isplaćuje se i niža plaća, što nepovoljno utječe na njihovu sadašnju ekonomsku situaciju, ali i na buduće prihode uvjetovane dužinom radnog staža i visinom penzije. Kada tome dodamo i gornju analizu strukture radne snage po najvišem stepenu obrazovanja, koja je nepovoljna za žene, dobivamo još jednu potvrdu o postojanju jaza u plaći prema spolu. Dalje, u prilog ovoj tvrdnji ide i podatak o visini plaća isplaćenih u pojedinim sektorima, koji, kada se poredi sa brojem zaposlenih muškaraca ili žena u tim sektorima, potvrđuje postojanje veće zastupljenosti žena u manje plaćenim sektorima i zaključak da žene ukupno zarađuju manje od muškaraca, što su i ranija istraživanja pokazala.[5] Pa ipak, pozitivni trendovi se mogu uočiti, Analiza na kantonalnom nivou je pokazala da postoje napori da se smanji postojeći jaz. Naime, iako je i dalje znatno više muškaraca u statusu samozaposlenih, nove mjere za samozapošljavanje žena pokazuju ohrabrujuće rezultate u 2012. godini, odnosno porast za 6% u odnosu na 2011. godinu (9,6% 2011. godine, 15,0% 2012. godine). Ovaj pomak se direktno može povezati sa rezultatima provođenja aktivne politike zapošljavanja u FBiH u 2012. godini, u skladu sa Zakonom o posredovanju u zapošljavanju i socijalnoj sigurnosti nezaposlenih osoba i Akcionim planom zapošljavanja u Federaciji BiH za period od 2010. do 2013. godine. Podrška je pružena ciljnim grupama nezaposlenih osoba za koje je spomenutim strateškim dokumentima utvrđeno da su teže zapošljive, a posebno povratnicima, mladim osobama i ženama, u skladu sa navedenom strategijom.

 

Grane djelatnosti

 Broj zaposlenih Prosječna mjesečna neto plaća (u KM)
2010 2011 2012 2010. 2011 2012
Poljoprivreda, lov i šumarstvo 9.010 8.811 7.444 709 740 774
Ribarstvo 180 172 523 539
Rudarstvo 14.649 14.294 14.230 789 877 911
Prerađivačka industrija 84.064 84.700 79.749 574 582 581
Proizvodnja i snabdijevanje električnom energijom, gasom i vodom 13.451 13.488 9.344 1.266 1.283 1500
Snabdijevanje vodom; uklanjanje otpadnih voda, upravljanje otpadom, te djelatnosti sanacije okoliša (*)     7.976     800
Građevinarstvo 26.024 24.975 22.296 517 534 528
Trgovina na veliko i trgovina na malo; popravak motornih vozila, motocikala i predmeta za vlastitu upotr. i dom 80.969 81.140 77.713 560 566 579
Ugostiteljstvo 17.084 17.135 16.947 535 535 541
Prijevoz, skladištenja i komunikacije 29.756 29.406 21.831 952 942 815
Informacije i komunikacije (*)     12.107     1207
Finansijsko posredovanje 11.040 10.879 10.774 1.298 1.343 1336
Poslovanje nekretninama (*)     1.510     791
Poslovanje nekretninama, iznajmljivanje i poslovne djelatnosti 18.232 19.194 770 754  
Stručne, naučne i tehničke djelatnosti (*)     12.054     894
Administrativne i pomoćne uslužne djelatnosti (*)     6.438     562
Državna uprava i odbrana; obavezno socijalno osiguranje 46.873 47.532 47.936 1.124 1.173 1168
Obrazovanje 37.324 38.653 39.515 832 834 830
Zdravstveni i socijalni rad 29.235 29.830 29.562 981 977 1006
Umjetnost, zabava i rekreacija (*)     4.883     692
Ostale uslužne djelatnosti (*)     5.598     1076
Ostale javne komunalne, društvene i vlastite uslužne djelatnosti 17.199 17.150   774 770  
Djelatnosti domaćinstava 21 37 2      
Eksteritorijalne organizacije i tijela 773 688        
Neraspoređeno po djelatnostima KD 3.065 2.663 9.422      
Ukupno registrirani zaposleni 438.949 440.747 437.331 804 819 830
(*) Djelatnosti razvrstane po novoj Klasifikaciji djelatnosti koja je na snazi od 1.1.2011. god.

Tabela 48 Zaposleni po granama djelatnosti

Jaz u plaćama između spolova prepoznat je i u zemljama Evropske unije, pa je, tako, prema statistikama, 2008. godine iznosio 17,3%, a 2011. godine 16,2% (razlika između prosječnih bruto iznosa zarade muškaraca i žena po satu). Međutim, podaci se veoma razlikuju od zemlje do zemlje, pa tako u Estoniji razlika je 27% u odnosu na 2% u Sloveniji 2011. godine. Evropska komisija je adresirala ovaj problem kao prioritetni donošenjem Strategije za jednakost muškaraca i žena 2010-2015. godine. Razlozi za ove razlike su višestruki i složeni, a moguće ih je prevazići putem zahtjeva za primjenu principa jednake plaće za muškarce i žene, redovnim analizama uzroka, transparentnošću u poslovnim politikama, evaluacijom rada i klasifikacijom radnih mjesta. Važna preporuka za nivo politike je podsticanje obrazovanja i zapošljavanja u sektorima u kojima se žene tradicionalno manje zapošljavaju, odnosno uvođenje obrazovne politike sa rodnim aspektom i zasnovane na prospektivnoj ocjeni potreba tržišta rada. Iz ovoga je vidljiva povezanost sektora rada i zapošljavanja i sektora obrazovanja, koja nameće potrebu za intersektorskim djelovanjem u rješavanju ustanovljenog problema.

Uz sve ovo, potrebno je osvrnuti se i na podatak o nesrazmjerno velikom učešću žena u najnepovoljnijoj kategoriji na tržištu rada, a to je aktivni neplaćeni pomažući članovi porodice. Prema podacima ankete o radnoj snazi u BiH za 2012. godinu, oko 5% od ukupnog broja zaposlenih čine neplaćeni pomažući članovi porodice koji su u oko 70% slučajeva žene, što dodatno govori u prilog veoma nepovoljnom položaju žena kao grupe stanovništva na tržištu rada. Podaci se značajno ne razlikuju ni za nivo Federacije BiH – procjenjuje se da između 2 i 3% zaposlenih imaju status zaposlenosti neplaćeni pomažući članovi, od toga je, opet, više od 70% žena. Kada se posmatra struktura zaposlenih žena u FBiH u 2012. godini, procjenjuje se da 80% zaposlenih žena ima status zaposlenika, 15% samozaposlenika i oko 5% neplaćenih pomažućih članova[6].

[1]Bosanskopodrinjski kanton Goražde, naprimjer, bilježi pad nezaposlenosti, što je posljedica promjene u načinu registracije, tako da se evidentiraju stvarno nezaposlene osobe, kao i rezultat mjera aktivnog podsticanja zapošljavanja – više o tome u dijelu koji se bavi strategijama u oblasti zapošljavanja donesenim u ovom periodu.

[2]Agencija za statistiku Bosne i Hercegovine (2012), Anketa o radnoj snazi 2012, Konačni rezultati, Tematski bilten 10.

[3]Tako imamo neaktivnog radno sposobnog stanovništva 937.000 u 2010, 933.000 u 2011. ili 940.00 u 2012. godini, od toga je 588.000 žena i 349.000 muškaraca u 2010, 581.000 žena i 352.000 muškaraca u 2011. i 592.000 žena i 348.000 muškaraca u 2012. godini.

[4]Institut za razvoj mladih KULT (2013), Na putu ka politici prema mladima FBiH: Analiza stanja i potreba mladih u Federaciji Bosne i Hercegovine 2013.

[5]Agencija za ravnopravnost spolova BiH (2007), Gender jaz u prihodima BiH.

[6]Agencija za statistiku BiH (2012), Anketa o radnoj snazi 2012: Konačni rezultati.