U okviru podjele vlasti, žene u BiH i FBiH zastupljene su u sudskoj vlasti više nego u bilo kojoj drugoj grani. Međutim, postoji nesrazmjer između broja žena koje rade u sudstvu i broja žena koje se nalaze na visokim funkcijama u pravosudnim organima ili u sudovima više nadležnosti. Na mjestima moći i odlučivanja žene se i dalje suočavaju sa fenomenom „staklenog plafona”[1].
Da bismo u potpunosti sagledali rezultate analize učešća žena u sudskoj vlasti u FBiH, potrebno je da ih stavimo i u kontekst jednakosti spolova u istim tijelima u EU. U 2012. godini oko jedne trećine (34%) sudija vrhovnih sudova u državama članicama EU bile su žene, a dvije trećine muškarci, ali ovaj broj varira među državama članicama. S vremenom udio žena u vrhovnim sudovima je povećan sa 30% u 2007. godini (prva godina za koju su podaci potpuni za svih 27 država članica) na 34% u 2012. godini, odnosno prosječni porast iznosi 0,7 postotnih bodova godišnje[2].
Podaci pokazuju da najviše položaje u sudstvu, uglavnom, zauzimaju muškarci. U 2012. godini na položaju predsjednika vrhovnih sudova država članica EU bio je 21 muškarac (78%), a samo šest žena (22%). Na istom položaju je vidljiva i veća nejednakost na nacionalnom nivou (slika 28). Od devetnaest ustavnih sudova samo jedan (ili 5%) u EU je na čelu imao ženu (Slovačka). Samo dva od osamnaest upravnih sudova (ili 11%) su na pozicijama predsjednika imali žene, i to Njemačka i Slovenija. Uzimajući u obzir učešće žena u sudstvu općenito (vrhovni, ustavni i opći sudovi), žene su činile svega 14% predsjednika u 2012. godini (9 od 64)[3].
Graf 7 Rodna nejednakost među predsjednicima sudova i javnih tužilaca EU 27
| Evropski sudovi | Predsjednici/ce | Članovi | |||||
| Žene
(N) |
Muškarci
(N) |
Žene
(N) |
Muškarci
(N) |
Žene
(%) |
Muškarci
(%) |
||
| Prvostepeni sud Evropskih zajednica | 0 | 1 | 6 | 21 | 22 | 78 | |
| Evropski sud za ljudska prava | 0 | 1 | 18 | 29 | 38 | 62 | |
| Evropski sud pravde | 0 | 1 | 4 | 23 | 15 | 85 | |
| Opći sud Evropske unije | 0 | 1 | 2 | 5 | 29 | 71 | |
| Ukupno | 0 | 4 | 30 | 78 | 28 | 72 | |
| – = n/a, : = podaci nisu dostupni | |||||||
| Podaci od 20/5/2013-21/8/2013. | |||||||
Tabela 29 Spolna struktura evropskih sudova
Na osnovu podataka iz godišnjih izvještaja Visokog sudskog i tužilačkog vijeća BiH iz 2010. i 2012. godine, analiza situacije u BiH ukazuje na činjenicu da se broj žena i muškaraca u tužilaštvima i sudovima kreće u okviru standarda koji je utvrđen Zakonom o ravnopravnosti spolova u BiH[4] i da su procenti učešća veći od većine zemalja članica EU.
| Sudovi (BiH, entitetski, DB, kantonalni, okružni, općinski, osnovni) | Godina | Muškarci | Žene | Ukupno |
| 2010. | 345 (37%) | 592 (63%) | 937 | |
| 2012. | 347 (36%) | 615 (64%) | 962 | |
| Tužilaštva (BiH, entitetska, DB, kantonalna, okružna) | 2010. | 162 (53%) | 146 (47%) | 308 |
| 2012. | 155 (50%) | 155 (50%) | 310 |
Tabela 30 Spolna struktura sudova i tužilaštava u BiH
| % žena – 2010 | % žena – 2012 | |
| Sud BiH | 43 | 43 |
| Sud FBiH | 58 | 63 |
| Kantonalni sudovi | 66 | 68 |
| Općinski sudovi | 67 | 67 |
| Tužilaštvo BiH | 53 | 52 |
| Tužilaštvo FBiH | 44 | 55 |
| Kantonalna tužilaštva | 47 | 50 |
Tabela 31 Zastupljenost žena u sudovima i tužilaštvima u BiH
Graf 8 Spolna struktura sudova u BiH
Graf 9 Spolna struktura tužilaštava u BiH
Dakle, gledajući samo učešće žena, ono je na zavidnom nivou, a i podaci o spolnoj zastupljenosti na višim pozicijama, tj. predsjednika sudova i glavnih tužilaca, pokazuju da je na ovim pozicijama u 2010. i 2012. godini bilo oko 40% žena. Vidljive razlike postoje kada se analizira učešće žena na rukovodećim pozicijama. Dok je njihovo učešće na funkciji predsjednika suda vidljivo na nivou kantonalnih sudova (80%), ne moženo uopće govoriti da obavljaju ulogu glavnih tužilaca, jer su na državnom i entitetskom nivou to muškarci. Žene su prisutne na ovim pozicijama na nivou kantonalnih tužilaštava (četiri od deset u 2012. godini).
| Podaci o spolnoj zastupljenosti na višim pozicijama u sudovima za 2012. godinu su sljedeći:
Ø predsjednice kantonalnih sudova 80%, Ø predsjednice okružnih sudova 40%, Ø predsjednice općinskih sudova 45%. |
| 2010. | 2012. | |||
| Predsjednik/ca suda | Predsjednik/ca suda | |||
| Institucija | M | Ž | M | Ž |
| Sud BiH | 1 | 1 | ||
| Vrhovni sud FBiH | 1 | 1 | ||
| Kantonalni sudovi | 2 | 8 | 2 | 8 |
| Okružni sudovi i okružni privredni sudovi | 6 | 4 | 6 | 4 |
| Općinski sudovi | 14 | 14 | 17 | 14 |
| Osnovni sudovi | 13 | 4 | 12 | 7 |
| Ukupno | 40 | 31 | 41 | 33 |
Tabela 32 Spolna struktura predsjednika sudova po nivoima pravosudnih institucija
| 2010. | 2012. | |||
| Glavni tužilac/teljica | Glavni tužilac/teljica | |||
| Institucija | M | Ž | M | Ž |
| Tužilaštvo BiH | 1 | 1 | ||
| Federalno tužilaštvo FBiH | 1 | 1 | ||
| Kantonalna tužilaštva | 7 | 3 | 6 | 4 |
| Ukupno | 16 | 4 | 15 | 5 |
Tabela 33 Spolna struktura glavnih tužilaca po nivoima pravosudnih institucija
[1]NVO Izvještaj u sjeni, Žene u političkom i javnom životu (čl. 7. i 8. u vezi sa članom 1. CEDAW Opća preporuka broj 23 (Politički i javni život).
[2]EU (2013), Women and men in leadership positions in the European Union – A review of the situation and recent progress.
[3]Ibid.
[4]Sudski sistem Bosne i Hercegovine čine:
- tri ustavna suda,
- Sud BiH,
- dva entitetska vrhovna suda,
- 16 kantonalnih i okružnih sudova (10 u FBiH, pet u RS i jedan u Distriktu Brčko BiH),
- 51 općinski i osnovni sud (31 u FBiH, 20 u RS i jedan u Distriktu Brčko BiH),
- pet okružnih privrednih sudova u Republici Srpskoj i
- Viši privredni sud u Banjoj Luci.